«Ο δειλός απειλεί όταν αισθάνεται ασφαλής», το γνωστό γνωμικό του Γκαίτε, είναι πολύ περιγραφικό για τι ακριβώς συμβαίνει στις περιπτώσεις του “bullying”. Ο εκφοβισμός των «αδύναμων» είναι η αναντίλεκτα η τακτική των δειλών.
Σε ιδιάζουσες κοινωνίες, όπως η κοινωνία της Κύπρου, οι αντικοινωνικές συμπεριφορές γίνονται εύκολα αποδεκτές και παραφράζονται συχνά, ως μέθοδος επιβίωσης και επίδειξης ισχύος. Συνηθίσαμε να κουκκουλώνουμε και να επικροτούμε την επιβολή κάθε δειλού και ανασφαλούς ανθρώπου και συχνά υιοθετούμε, τέτοιου είδους συμπεριφορές, ώστε να νιώσουμε κι εμείς το ίδιο «σημαντικοί». Το bullying, αποτελεί πλέον κοινωνικό πρόβλημα, τεραστίων διαστάσεων, και εκδηλώνεται οπουδήποτε στην καθημερινή μας ζωή. Πολλοί από εμάς, δυνατόν να επικροτήσαμε, να συμμετείχαμε ή απλά να μείναμε αμέτοχοι κατά την εκδήλωση διαφόρων επιθετικών συμπεριφορών. Ακόμα κι ένα κουτσομπολιό το οποίο συμβαίνει κατ’ επανάληψη, θίγοντας την ύπαρξη οποιουδήποτε προσώπου μέσα στο κοινωνικό σύνολο, μπορεί να αποτελέσει μορφή bullying. Συνεπώς, ακόμα και οι ελάχιστοι ανάμεσα μας που δεν υπήρξαν ποτέ θύτες, έχουν γίνει μάρτυρες ή αμέτοχοι θεατές του προβλήματος.
Οι τελευταίοι μήνες, χαρακτηρίζονται έντονα από τις συζητήσεις γύρω από το bullying και τις συνέπειες του, αφού για άλλη μια φορά έπρεπε να οδηγηθεί ένα αθώο παιδί στο θάνατο, ώστε να αντιληφθούμε τη διάσταση του προβλήματος. Ο λόγος, για τον νεαρό φοιτητή, Β. Γιακουμάκη, ο οποίος έπεσε θύμα ενδοσχολικού εκφοβισμού και οδήγησε τον εαυτό του στο θάνατο, μη μπορόντας να ανταπεξέλθει στην επιθετική συμπεριφορά των συμφοιτητών του. Δεν είναι όμως, το bulling φαινόμενο της εποχής μας. Ο εκφοβισμός των «αδύναμων» στις διάφορες κοινωνικές ομάδες, αποτελεί φαινόμενο που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια. Ο άδικος θάνατος του νεαρού φοιτητή, αποτέλεσε απλά την αιτία αντίληψης της σοβαρότητας, του φαινομένου.
Το bullying, η κατ’ επανάληψη εκδήλωση οποιασδήποτε επιθετικής συμπεριφοράς, με την άσκηση φυσικής, λεκτικής ή γραπτής βίας στο θύμα, με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή συναισθηματικού πόνου, ώστε ο θύτης να νιώσει ισχυρός έναντι των άλλων. Συνεπώς, το bullying, είναι προϊον της ανάγκης για επίδειξη της ανισορροπία δύναμης και αντοχής, αφού οι δράστες ψευδώς αισθάνονται πιο σημαντικοί και δημοφιλής μέσα απ’ αυτό.
Ο σχολικός εκφοβισμός, αποτελεί ίσως την πιο σοβαρή μορφή bullying, της εποχής μας. Κι αυτό διότι τόσο οι δράστες όσο και τα θύματα δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν τις συνέπειες του προβλήματος, ούτε και τους κατάλληλους τρόπους αντιμετώπισης όταν έρθουν αντιμέτωποι με τον εκφοβισμό, κυρίως λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Η ευθύνη για την έκταση του προβλήματος, ανήκει σε όλους μας, αφού δεν ξεχωρίσαμε ποτέ το «νταηλίκι» με τη σπουδαιότητα. Αντιμετωπίζουμε για χρόνια το πρόβλημα, ως μια φυσική διαδικασία ανάπτυξης των παιδιών. Δεν υπήρξε ποτέ καμία ουσιαστική επέμβαση, όταν η νεολαία, να επικροτούσε και να θαύμαζε τους «νταήδες» στα σχολεία. Έτσι, φτιάξαμε για τους νέους μια κοινωνία που σέβεται τους «δήθεν» αντί να τους θέσει στο περιθώριο και πιστεύει πως η επιθετικότητα και η σκληρότητα, είναι ένδειξη δύναμης.
Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση, να κατακρίνουμε τους θύτες, αλλά να τους βοηθήσουμε να αντιληφθούν πως μπορούν να κερδίσουν σεβασμό και αναγνώριση με πολλούς άλλους τρόπους. Οι δράστες του εκφοβισμού είναι δύο φορές θύματα, διότι χωρίς να το αντιλαμβάνονται πέφτουν θύματα του ίδιου του εαυτού τους, των ανασφαλειών τους και της κοινωνικής ανατροφής τους. Είναι άλλωστε γνωστό, πως πίσω από κάθε οργισμένο παιδί κρύβεται πόνος, εγκατάλειψη, φόβος, απόρριψη ή και κάποια διαλυμένη οικογένεια κι αυτό είναι ο λόγος που χρειάζονται τη βοήθεια, εξίσου με τα θύματα τους.
Ο καθηγητής ψυχολογίας, P.Smith ο οποίος τα τελευταία 30 χρόνια, ασχολείται εντατικά με την εύρεση μεθόδων αντιμετώπισης και καταστολής τους bullying, συστήνει στους γονείς και εκπαιδευτικούς την προσέγγιση των θυμάτων, με τρόπο ώστε να νιώσουν άνετα και να εκδηλωθούν σχετικά με το τι τους συμβαίνει. Θα πρέπει τονίζει, να νιώσουν ότι η επιλογή τους να μιλήσουν, είναι ότι καλύτερο είχαν να κάνουν, και να κατανοήσουν πως δεν φέρουν καμία ευθύνη γι’ αυτό τους συμβαίνει και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εκδικηθούν. Άλλωστε, η καλύτερη άμυνα, είναι η αυτοεκτίμηση και ο αυτοσεβασμός. Είναι κανόνας, πως οι θύτες δεν στοχεύουν ποτέ, άτομα που δεν μοιάζουν με θύματα.
Κάθε ένας μας, αποτελεί παράδειγμα για τους υπόλοιπους. Κι αυτό γιατί καθένας είναι διαφορετικός. Αυτή η διαφορετικότητα μας, θα πρέπει να καταστεί οδός επίλυσης του προβλήματος του εκφοβισμού. Πραγματικά δυνατός, είναι αυτός, που μπορεί με σθένος να προστατεύσει τους αδύναμους, αυτός που μπορεί να γίνει ασπίδα και να αποτελέσει το αντίβαρο στην εξισορρόπηση δυνάμεων, μεταξύ των «δήθεν δυνατών» και των θυμάτων τους.
Η νεολαία, αποτελεί τη βάση αλλά και το μέλλον κάθε κοινωνίας. Αυτός είναι ο λόγος που θα πρέπει να διαποτίσουμε τους νέους μας, με τις απαραίτητες ηθικές αξίες ώστε να μπορούν να αντιληφθούν, πως ο πραγματικά δυνατός άνθρωπος, δεν έχει καμία ανάγκη να επιβληθεί, ιδιαίτερα στους πιο αδύναμους Ο εκσυγχρονισμός της κοινωνίας και των αντιλήψεων μας, πρέπει να περιλάβει το αναφέρετο δικαίωμα καθενός στη διαφορετικότητα. Αν οι πραγματικά δυνατοί ενωθούν γύρω από τους αδύναμους, δημιουργόντας κλοιό προστασίας, οι θύτες θα νιώσουν πραγματικά περιθωριοποιημένοι και θα αναγκαστούν να αλλάξουν στάση ζωής ώστε να νιώσουν και πάλι αποδεκτοί.
Ή έξαρση που έχει σημειωθεί στο φαινόμενο του bullying, δεν θα πρέπει λοιπόν, να βρίσκει ούτε και έναν κοινωνό αμέτοχο. Η ανάπτυξη διαφόρων προγραμμάτων αντι-bullying, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν έχει φέρει δυστυχώς τα επιθυμητά αποτελέσματα. Θα πρέπει τα προγράμματα αυτά να ενισχυθούν μέσα από την ενημέρωση και την ενεργή συμμετοχή μας. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί αλλά και κάθε πολίτης, θα πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση και συνεχή ενημέρωση ως προς της μεθόδους καταστολής και αντιμετώπισης του εκφοβισμού, όπου κι αν αυτός εκδηλώνεται. Στόχος της κοινωνική διαπαιδαγώγησης, πρέπει να γίνει η ανάπτυξη του σεβασμού μεταξύ των κοινωνών . Όσες επιστημονικές θεωρίες κι αν εφαρμόσουμε, αν ο σεβασμός προς τους άλλους, δεν αποτελέσει για όλους μας απαραίτητη ηθική αξία, κανένα αποτέλεσμα δεν πρόκειται να οδηγήσει στην εξαφάνιση της κοινωνικής μαύρης τρύπας του εκφοβισμού. Η πρόληψη και ο τερματισμός του bullying, αποτελεί δέσμευση ως προς τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου οι νέοι θα μπορούν να ευδοκιμήσουν, κοινωνικά και εκπαιδευτικά, χωρίς να φοβούνται και ένδειξη μιας κοινωνίας ορθά δομημένης, εφοδιασμένης με όλα όσα είναι απαραίτητα για την υγιή κοινωνική ανάπτυξη των προσώπων που διαβιούν σε αυτή.
Ελεωνόρα Γεωργίου Κ.