Oι Τουρκμένοι ή Τουρκομάνοι είναι τουρκικό φύλο που έλκει τις ρίζες του από την κεντρική Ασία και κατοικεί στις περιοχές της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν από τον 11ο αιώνα. Στη Συρία αποτελούν μια από τις εθνικές μειονότητες της χώρας και ζουν κυρίως στις περιοχές της Λατάκιας, του Χαλεπίου και της Ιντλίπ κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων. Στη Συρία η πλειοψηφία των Τουρκομάνων ακολουθεί το σουνιτικό Ισλάμ. Κατά την διάρκεια της απόλυτης κυριαρχίας στη Συρία του κόμματος Μπάαθ, εκφραστή του κοσμικού Αραβικού εθνικισμού, οι Τουρκομάνοι όπως και η μειονότητα των Κούρδων είχαν υποστεί διακρίσεις και στερήσεις των πολιτικών και πολιτιστικών τους δικαιωμάτων σε μια προσπάθεια αραβοποίησής τους. Το 2012 μετά και από παραινέσεις της Τουρκίας οι Τουρκομάνοι εντάχθηκαν και επίσημα πλέον στο πλευρό των αντικαθεστωτικών δυνάμεων σχηματίζοντας ένοπλες ταξιαρχίες με την βοήθεια της ΜΙΤ και Τούρκων στρατιωτικών. Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε ένα ισχυρό πολιτικό όπλο στην προσπάθεια της Τουρκίας να καρπωθεί οφέλη από την κρίση στη γειτονική της χώρα.
Αρχικά οι ένοπλες ομάδες Τουρκομάνων λειτουργούν ως αντίπαλο δέος στο Συριακό Κουρδικό κόμμα PYD (Κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης) και ειδικά στον στρατιωτικό του βραχίονα το YPG (Δυνάμεις Λαϊκής Άμυνας) που διατηρεί αδερφικές σχέσεις με το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν). Η αποχώρηση σημαντικών μονάδων του Συριακού στρατού από τη Βόρεια Συρία οδήγησε το PYD στην ανακήρυξη αυτόνομων καντονίων. Η μετέπειτα συνένωση δυο εξ αυτών, δηλαδή του Κομπάνι με αυτό της Τζαζίρα θεωρήθηκε ως απειλή για την εδαφική ακεραιότητα της Άγκυρας λόγω της ντε φάκτο δημιουργίας ακόμη ενός κουρδικού κράτους στο μαλακό της υπογάστριο. Η απειλή συνένωσης και του κουρδικού καντονίου Αφρίν με αυτά των Κομπάνι και Τζαζίρα είναι ο λόγος που η Άγκυρα εγείρει συνεχώς το σχέδιο για δημιουργία «ζώνης ασφαλείας». Τη ζώνη αυτή η Τουρκία σχεδιάζει να «καθαρίσει» από τους μαχητές του Ι.Κ. με χερσαίες δυνάμεις Τουρκομάνων και τη βοήθεια της Τουρκικής αεροπορίας και του πυροβολικού. Για να είμαστε όμως ακριβείς πρέπει να σημειώσουμε πως υπάρχουν και ένοπλες ομάδες Τουρκομάνων όπως η Ταξιαρχία Σουλτάνος Σελίμ (Sultan Selim Brigade) που συνεργάζονται με τους Κούρδους του YPG και δεν καθοδηγούνται από την Άγκυρα. Με άλλα λόγια όταν και εφόσον το Ι.Κ. εκδιωχθεί από την περιοχή οι δυνάμεις των Τουρκομάνων θα λειτουργήσουν ως ανάχωμα στις εδαφικές βλέψεις των Κούρδων. Παρόλο που η κίνηση αυτή δεν χαίρει ευρείας διεθνούς υποστήριξης, η παρουσία τουρκομανικών πληθυσμών στην περιοχή και η εγγύτητα της με τα Τουρκικά σύνορα μπορεί να θέσει τις βάσεις για την μελλοντική αξιοποίησή της, κάτι βέβαια που συνειρμικά θυμίζει την μακρόπνοη και καλοσχεδιασμένη τουρκική πολιτική στην Κύπρο ήδη από τη δεκαετία του 1950 και μετά.
Οι σκόπελοι που εμποδίζουν την πραγματοποίηση της Τουρκικής επιδίωξης για δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» (προς το παρών τουλάχιστο) οδήγησαν την Άγκυρα να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στη διατήρηση της βαρύνουσας στρατηγικά περιοχής Jabal Al Turkman (Όρος των Τουρκομάνων) υπό των έλεγχο των ένοπλων Τουρκομάνων . Ο στρατιωτικός έλεγχος του Όρους των Τουρκομάνων είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για την Τουρκία όσο και για το πολιτικό στάτους της τουρκομάνικης μειονότητας σε μια μεταπολεμική Συρία. Διαμέσου των Τουρκομάνων η Τουρκία επιδιώκει να έχει αναβαθμισμένο ρόλο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την διευθέτηση του Συριακού ως προστάτη της μειονότητας. Επιπλέον οι Τουρκομάνοι εκπροσωπούνται με 16 θέσεις στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο που συγκροτήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και με 3 θέσεις στο Συριακό Εθνικό Συνασπισμό. Η σημαντικότητα της εκπροσώπησής τους στις τάξεις των αντικαθεστωτικών είναι σημαίνουσα γιατί προετοιμάζει το έδαφος για το πολιτικό στάτους και τη συμμετοχή της τουρκομάνικης μειονότητας στη μεταπολεμική διακυβέρνηση της χώρας. Τέλος τυχόν ολική επανάκτηση της Μπαγίρμπουτζακ από τις Συριακές κυβερνητικές δυνάμεις θα επιφέρει συρρίκνωση της επιρροής και των γεωπολιτικών ερεισμάτων της Τουρκίας στη Βόρεια επαρχία της Λατάκιας. Ενδεικτικά ο Συριακός κυβερνητικός στρατός θα βρεθεί σε ευνοϊκότερη θέση για την ανάκτηση της πόλης Τζισρ αλ Σουγούρ στην επαρχία Ιντλίπ που ελέγχει ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία και την Σαουδική Αραβία σαλαφιστικός «Στράτος της Κατάκτησης».
Υ.Γ. Ο Συριακός κυβερνητικός στρατός με την βοήθεια των Ρωσικών βομβαρδισμών έχει ήδη κατορθώσει να επανακτήσει περιοχές που ελέγχουν οι Τουρκομάνοι και συμμαχικές προς αυτούς ομάδες, οι οποίες πρόσκεινται στο συριακό παρακλάδι της Αλ-Κάιντα (Μέτωπο Αλ-Νούσρα).
Tου Μιχάλη Φούλια | B.A. Politics and Media